Farba akrylowa czy olejna?

Być może zastanawiacie się, tak jak Ja kiedyś, czy lepszym wyborem jest farba akrylowa czy olejna? Nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ to oczywiście zależy od tego, jakie efekty chce się uzyskać. Będąc dużo młodsza nie wiedziałam nawet, że farby olejne można czymś rozcieńczać, malowałam więc gęstą, nierozcieńczoną farbą olejną po zwykłej kartce papieru! Pewnie jak się domyślacie, to nie było ani zbyt przyjemne, ani zbyt trwałe 😉 Teraz wiem już dużo więcej na temat tych dwóch technik malarskich i chętnie się z Wami podzielę tą wiedzą.

Malarstwo olejne

Klasyczna technika malarska, znana od wieków. Uznaje się, że prekursorem i wynalazcą malarstwa olejnego był XV – wieczny flamandzki malarz i alchemik Jan van Eyck. Natomiast popularyzację owej techniki we Włoszech przypisuje się twórcy Antonello da Messina. Wcześniej malowało się po prostu pigmentem wymieszanym z jajkiem, czyli tzw. temperą.

No dobrze, wiemy już kto wymyślił farby olejne. Zadajmy sobie teraz pytanie: co było w nich takiego wyjątkowego, że zdominowały świat sztuki na tak długi czas?

Zalety farb olejnych

Wiele lat, a nawet wieków doświadczenia z tą techniką malarską daje nam szeroki ogląd tego, jak farby olejne zachowują się pod wpływem czasu. Jeżeli zostały zastosowane zgodnie z techniką malarską to generalnie są trwałe. Po bardzo długim czasie, oczywiście, widać na obrazach olejnych upływ czasu, ale nie ma rzeczy niezniszczalnych.

Długie schnięcie farby może być wadą jak i zaletą, ponieważ dzięki temu, że powierzchnia długo pozostaje mokra i plastyczna, jesteśmy w stanie perfekcyjnie wykonać płynne przejścia kolorystyczne lub dokonać poprawek naszego malowidła. Technika malowania “mokrym na mokrym” daje nam również możliwość mieszania kolorów bezpośrednio na płótnie, uzyskiwanie tym samym niesamowitych barw i ziemianie ich w zależności od potrzeby.

Malarstwo olejne jest postrzegane jako “bardziej szlachetne”, to może wynikać z długiej historii oraz z głębokich, szlachetnych barw. Trzeba jednak pamiętać, że niektóre pigmenty i mieszanki barw, bardzo trudno jest nam współcześnie odtworzyć, ponieważ żyjemy w zupełnie innych czasach. Także ograniczenie palety barw, wpływa pozytywnie na “szlachetność obrazu”. Dawniej malarze byli zmuszeni pod pewnymi względami do ograniczenia palety barw ze względów ekonomicznych i mniejszej dostępności niektórych pigmentów, a farby robiło się najczęściej samodzielnie. Współcześnie mamy ogromny wybór przeróżnych farb, głównie dzięki dużej ilości barwników syntetycznych, a ich dostępność jest na wyciągnięcie ręki. Jest to duże ułatwienie, które również może stać się utrapieniem, poprzez właśnie zbyt duży wybór.

Farbę olejną można rozcieńczyć w oleju lub rozpuszczalniku. Dzięki temu możemy, na uprzednio wyschniętej warstwie farby, nałożyć kolejną pół-przeźroczystą, cienką warstwę. Uzyskamy w ten sposób efekt laserunku. Dolna warstwa będzie prześwitywać spod górnej. Można tak uzyskać niesamowite efekty i bardzo realistyczne przedstawienia.

Wady farb olejnych

Długi czas schnięcia oczywiście może niektórych niecierpliwić i stać się wadą. Ciężko również transportować taki obraz, który jeszcze nie jest suchy, dlatego trzeba dobrze planować swoją pracę lub etapy tej pracy. Na długi czas schnięcia farb olejnych, co prawda, wymyślono współcześnie już rozwiązanie – użycie tzw. sykatywy, która przyśpiesz schnięcie olejów, jednak nie wpływa to pozytywnie na trwałość takich obrazów.

Pod wpływem czasu i kontaktu z powietrzem, czy słońcem, obrazy olejne ciemnieją lub żółkną. Najlepszym rozwiązaniem jest użycie werniksu zabezpieczającego obraz przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Werniks również z czasem się starzeje i trzeba go wymienić na nowy, a najlepiej dokonać okresowej renowacji całego obrazu. Używanie dużej ilości oleju np. najbardziej popularnego lnianego – jako rozpuszczalnika, może dawać wrażenie żółtawej poświaty. By tego unikać, wystarczy stosować odpowiednią proporcie oleju do rozpuszczalnika.

Niektóre farby olejne oraz rozpuszczalniki są szkodliwe dla zdrowia. Oczywiście, nieliczne pigmenty znajdujące się w farbach są wręcz trujące dla naszego organizmu np. biel ołowiana, żółcień kadmowa, czerwień moilibdenianowa, czy czerwień saturnowa. Ale, o ile zachowamy ostrożność i przez przypadek nie poliżemy pędzla, to nic nie powinno się nam stać. Jeżeli ktoś ma małe dzieci, musi dołożyć szczególnych starań by farby były niedostępne dla tych małych szkrabów (wiemy, że dzieci uwielbiają wkładać wszystko do buzi). Podobnie sprawa wygląda z rozpuszczalnikami. Używając np. terpentyny powinniśmy malować przy otwartym oknie lub całkowicie z niej zrezygnować na rzecz oleju. Z werniksem sprawa wygląda tak samo. Obecnie są bezzapachowe werniksy lub rozpuszczalniki, są one zazwyczaj droższe, jednak nie zawsze rozwiązują problem. Czasem tylko maskują zapach.

Malarstwo akrylowe

Farby akrylowe są z Nami od stosunkowo niedawna. Nie minęło nawet jeszcze sto lat odkąd ich używamy. Malarstwo akrylami jest nowoczesne i ekspresyjne!

Pozwolę sobie zacytować tutaj fragment wywiadu z Leonem Tarasewiczem:

“(…) Nową erę w malarstwie współczesnym otworzyło odkrycie syntetycznych żywic polimerowych. (…) ale znamy je dopiero od 1945 roku. To Orozco, Signeiros i Riwera, borykając się z technicznymi problemami fresku, zastosowali spoiwo wykorzystywane uprzednio tylko w przemyśle – akryl i polioctan.(…) Okazał się od bowiem skuteczny w malarstwie ściennym. Rozpuszczał się bardzo łatwo w wodzie, szybko wysychał i był po wyschnięciu nierozpuszczalny. (…) W latach pięćdziesiątych pokazał się w Nowym Jorku. Używali go Pollock, Noland i Rothko. (…)”

Zalety farb akrylowych

Farby akrylowe szybko wysychają. To niewątpliwa zaleta dla współczesnych, zabieganych ludzi. Cienka warstwa farby wysych w ciągu zaledwie kilku minut! Uważam, że to doskonały symbol naszego współczesnego społeczeństwa 😉 Szybkie schnięcie, ułatwia nakładanie wielu warstw, dzięki czemu można tworzyć fakturę, która może czasem dochodzić do rozmiarów płaskorzeźby. Jeżeli ktoś potrzebuje dłużej popracować z farbą – są również dostępne środki opóźniające schnięcie. Plastyczność farby ułatwia jej modelowanie. Istnieje na rynku wiele środków, które w różnorodny sposób wpływają na fakturę farby. Jeżli ktoś lubi eksperymentować to polecam.

Rozpuszczalność w wodzie. Najbardziej uniwersalny, bezpieczny dla naszego zdrowia i powszechnie dostępny rozpuszczalnik wystarczy by rozcieńczyć naszą farbę. Jest to ogromne ułatwienie. Akrylami można malować przy zamkniętych pomieszczeniach. Farby te są powszechnie uznawane za bezpieczne, również dla małych dzieci.

Farby akrylowe są ogólnie odporne na czynniki zewnętrzne. Po wyschnięciu są nierozpuszczalne i nabierają specyficznej “plastyczności plastiku”. Trwałość tej techniki malarskiej czas musi jeszcze rozsądzić, ale sądząc po materiale z którego zostały stworzone, farby akrylowe, mogą być trwalsze niż olejne.

Współcześnie bardzo popularne nakładanie farby na płótno szpachelką, zamist pędzlem, zodziło się właśnie dzięki farbom akrylowym. Jest to bardzo efektowna i szybka technika. Warstwę akrylu można również użyć jako podmalówkę do malarstwa olejnego (na odwrót oczywiście już to nie zadziała). Bardzo rozcieńczając farbę z wodą można także uzyskać efekt laserunku, podobny jak w malarstwie olejnym.

Łatwość użycia dla osób początkujących. Uważam, że to najlepsze farby dla osób zaczynających swoją przygode ze sztuką.

Wady farb akrylowych

Szybkie schnięcie, a co za tym idzie trudniejsze dokonanie korekty i gorsze łączenie barw na obrazie. Kolory są bardziej obok siebie niż płynnie połączone ze sobą.

Farby akrylowe po wyschnięciu “tracą blask”, tracą swoją żywość i wyrazistość kolorów. Mamy wrażenie, że barwy bledną. Jest to spodowodane parowaniem wody. By odzyskać część tego “utraconego blasku” można użyć werniksu do farb akrylowych.

Czy marka farby ma znaczenie?

Może się to wydawać dziwne pytanie, jednak sama się przekonałam, że czasem warto je sobie zadać. Oczywiście im silniejsze marka tym farba jest droższa, ale czy to idzie w parze z jakością? Przeważnie tak, aczkolwiek nie zawsze. Moim bardzo subiektywnym zdaniem, jeśli chodzi o farby olejne, polecam markę “Rembrandt” – duża ilość pigmentu, dobrze utartego z olejem, wyraziste kolory. Ale co za tym idzie, cena nie jest niska. Dla porównania farba “Renesans” zawiera bardzo mało pigmentu, przez co kolory nie mają takiej intensywności i wydają się blade. Jeśli natomiast chodzi o farby akrylowe, osobiści lubię konsystencję i kolory marki “Amsterdam”, “Renesans” w tym przypadku nie wychodzi najgorzej. Znana i poważana marka Winsor & Newton jest, moim zdaniem, dobra, droga, ale jednak nie najlepsza. Dlatego sami musimy odpowiedzieć sobie na pytanie czy zależy nam na marce, czy bardziej na użyteczności.

Podsumowanie

Zaczynając Swoje studia malarskie, oraz jeszcze wcześniej w okresie liceum, malowałam właśnie farbami akrylowymi, ponieważ wydawały mi się prostsze w użyciu i odpowiednie do nauki oraz eksperymentów. Z upływem czasu jednak przestawiłam się na farby olejne, które bardziej pasowały to mojej twórczości i efektów, które chciałam uzyskać.

Wybór odpowiedniej techniki malarskiej jest kwestią bardzo indywidualną, dlatego nie zamierzam bezpośrednio doradzać lub nakłaniać do jakiejkolwiek techniki. Każda ma swoje wady i zalety i przydaje się w zależności od sytuacji.